اختیار معامله چیست؟

قرارداد اختیار معامله یا آپشن (option)، (به انگلیسی: call option) قراردادی است، بین خریدار و فروشنده، به‌نحوی که خریدار از فروشنده اختیار معامله، حق خرید یا فروش یک دارایی را در یک قیمت معین، خریداری می‌کند. در اینجا نیز همانند تمام قراردادها، هر طرف، امتیازی را به طرف مقابل اعطاء می‌کند، خریدار به فروشنده مبلغی تحت عنوان حق شرط پرداخت می‌کند، که در واقع همان قیمت اختیار معامله می‌باشد. فروشنده نیز حق خرید یا فروش دارایی مذکور را، در یک قیمت معین، به خریدار اعطاء می‌نماید.

آپشن (قرارداد اختیار معامله) چیست؟

مهم‌ترین چیزی که همین اول کار باید به آن دقت کنید، توجه به کلمه قرارداد است. آپشن، سهم نیست! قرارداد است و تمام ویژگی‌های یک قرارداد را هم دارد. قراردادی‌ست که بین دو نفر بسته می‌شود.

وقتی با کسی قراردادی می‌بندید، برای مثال قرارداد اجاره خانه، قراردادتان چند بند دارد. آن بندها ویژگی‌های قرارداد بین شما دو نفر را مشخص می‌کنند.

بندها و ویژگی‌های قرارداد آپشن چیست؟

هر قرارداد آپشنی ۳ بند (سه ویژگی) دارد:

۱. تاریخ سررسید قرارداد ۲. اندازه قرارداد و ۳. قیمت اعمال

نوع قرارداد می‌تواند «اختیارِ خرید» (Call Option) یا «اختیارِ فروش» (Put Option) باشد ولی در هر صورت این ۳ بند را خواهد داشت.

فرض کنید من و شما می‌خواهیم قراردادی ببندیم. بنده در طرف عرضه‌کننده قرارداد و شما در طرف گیرنده آن هستید‌.

اگر نوع قرارداد بین ما «اختیارِ فروش» باشد، متن قراردادمان می‌تواند اینطور باشد:

بسم الله رحمن رحیم

قرارداد اختیار فروش

اینجانب، آقای صادق آدینه، بعنوان عرضه کننده این قرارداد، به آقا/خانم . اختیارِ فروختن فلان دارایی (زعفران، پسته، گوجه، سهام یک شرکت، اتومبیل، خانه) به اینجانب، در تاریخ . به تعداد . و به قیمت . را می‌دهم.

امضا و اثر انگشت

در تاریخ سررسید قرارداد، شما اختیار دارید آن دارایی را به آن قیمت و به آن تعداد معین به من بفروشید یا نفروشید (چون اختیار دارید) اگر بخواهید بفروشید، طبق قرارداد من «مجبورم» بخرم!

حالا اگر نوع قرارداد بین ما «اختیارِ خرید» باشد، متن قراردادمان می‌تواند اینطور باشد:

بسم الله رحمن رحیم

قرارداد اختیار خرید

اینجانب آقای صادق آدینه، بعنوان عرضه کننده این قرارداد، به آقا/خانم . اختیارِ خریدن فلان دارایی (زعفران، پسته، گوجه، سهام یک شرکت، ماشین، خانه) از اینجانب، در تاریخ . به تعداد . و به قیمت . را می‌دهم.

امضا و اثر انگشت

در تاریخ سررسید قرارداد، شما اختیار دارید آن تعداد دارایی را از من، به آن قیمت بخرید یا نخرید، اگر بخواهید بخرید طبق قرارداد من «مجبورم» به شما بفروشم.

خب حالا ممکن است پیش خودتان فکر کنید چرا من باید چنین قررارداد بد و جانبدارانه‌ای اختیار معامله چیست؟ به شما عرضه کنم؟ چرا آنرا به شما پیشنهاد می‌دهم؟ همه اختیار به شما داده شده است. این قرارداد که به ضرر من است!

من این قرارداد را الکی به شما پیشنهاد نمی‌دهم. برای اینکه بتوانید چنین قراردادی با من ببندید باید قدری پول به من بدهید. این پول، قیمت بستن قرارداد اختیار معامله چیست؟ است و این قیمت در بازار مشخص می‌شود، هر کس حاضر باشد وجه بیشتری بابت بستن قرارداد بپردازد، طبیعتاً من با او قرارداد خواهم بست. به قیمت بستن قرارداد، صرف یا وجه پرمیوم قرارداد می‌گویند.

حالا البته در معاملات الکترونیکی نه متن قراردادی وجود دارد، نه امضا و اثر انگشتی و نه حتی هویت طرف مقابل قرارداد برای شما مشخص است. ولی با این حال باز هم «قرارداد» است و تمام خواص آنرا دارد.

من، در طرف عرضه، پیشنهاد بستن قرارداد آپشنی دارای این سه بند را به شما می‌دهم: ۱۰۰۰ سهم فولاد، به قیمت ۳ هزار تومان در ۲۹ اسفند ۹۹. اگر نوع قراراد «اختیار خرید» باشد، شما اختیار دارید آن تعداد سهم را در تاریخ مشخص شده و به قیمت مشخص شده از من بخرید. فرضاً اگر آن‌موقع در بازار نقدی قیمت فولاد کمتر از این بود، مثلاً ۲ هزار و پانصد بود، خُب دیگر آنرا به قیمت ۳ هزار تومان از من نمی‌خرید، قرارداد را بی‌خیال می‌شوید. پولی هم که بابت بستن قرارداد به من داده بودید، هدر رفته است. اما اگر قیمت سهم فولاد در موعد سررسید، در بازار نقدی فرضاً ۳ هزار و پانصد باشد، قرارداد به ضرر من است! چون باید بروم ۱۰۰۰ سهم فولاد از بازار نقدی به قیمت اختیار معامله چیست؟ ۳ هزار و ۵۰۰ بخرم تا شما آنها را به قیمت ۳۰۰۰ از من بخرید! (و ببرید در بازار ۳ هزار و ۵۰۰ بفروشید!)

حالا اگر همین قرارداد از نوع اختیار فروش باشد، شما در موعد سررسید اختیار دارید آن تعداد سهم را، به آن قیمت به من بفروشد. اگر در موعد سررسید، در بازار نقدی قیمت فولاد ۳ هزار و پانصد شده باشد، قاعدتاً نمی‌آیید آنرا به قیمت ۳ هزار تومان به من بفروشید، چون اختیار دارید قرارداد را بیخیال می‌شوید و پولی که بابت بستن قرارداد به من داده بودید سوخت می‌شود. ولی اگر در سررسید قیمت فولاد در بازار نقدی ۱۵۰۰ تومان شده بود، چنان فولاد ۳ هزار تومانی را در پاچه من خواهید کرد که تا مدت‌ها از پاچه‌ام فولاد ۳ تومانی بریزد!

در پست‌های آینده درباره سایر جزییات قراردادهای اختیار معامله بیشتر خواهم نوشت. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره آپشن، استراتژی‎‌های معاملاتی آن می‌توانید به وبسایت آپشن‌باز و یا کانال تلگرام آپشن‌باز مراجعه کنید.

قراردادهای اختیار معامله ETF چیست ؟

اختیار معامله یاOption ، قراردادی میان خریدار و فروشنده است و به صورتی نوشته می‌شود که دو طرف توافق می‌کنند در آینده معامله مشخصی را انجام دهند.

به گزارش بیداربورس خریدار در ازای پرداخت مبلغ مشخصی، حق خرید یا فروش دارایی ثبت شده در قرارداد را با قیمت مشخص شده در قرارداد و در زمان تعیین شده به دست می‌آورد. فروشنده هم حق خرید یا فروش دارایی مذکور را به خریدار می‌دهد. حال ممکن است در زمان مشخص شده خریدار دارایی مورد نظر را خرید و فروش نکند، در این حالت دارایی مذکور در اختیار فروشنده قرار خواهد گرفت و خریدار مبلغ پرداخت شده را از دست خواهد داد.

شاید برایتان جالب باشد

ما در زندگی روزمره از این مفهوم بسیار استفاده می‌کنیم؛ در واقع مفهوم اصلی اختیار معامله این است که در زمان حال، ابهامات آینده را پیش‌بینی‌کرده و آن‌ها را ارزش‌گذاری کنیم.

از قضیه تالس تا اختیار معامله

شاید بتوان گفت تالس ( فیلسوف اهل میلیتوس) اولین کسی است که از اختیار معامله استفاده کرده است. شهر میلیتوس در غرب ترکیه امروز درختان زیتون فراوانی داشت و کشت زیتون و روغن کشی از آن از شغل‌های رایج آن روزگار بوده است. به دلیل تغییرات محیطی و آب و هوا تولید محصول زیتون هر ساله متغیر بود تولیدکنندگان زیتون در یک سال سود بسیار خوبی کسب می‌کردند و سال بعد ضرر می‌دیدند.

تالس با صاحبان دستگاه‌های روغن‌کشی قرارداد جالبی بست. محصولات زیتون در فصل بهار برداشت می‌شدند، تالس در فصل زمستان در ازای پرداخت مبلغی، دستگاه‌های روغن‌کشی را برای فصل بهار اجاره کرد با این شرط که اگر دستگاه‌ها را نخواستم مبلغ اجاره برای خود صاحبان دستگاه‌ها باشد و تالس ادعایی بابت آن نداشته باشد.

سال بعد که زیتون‌ها بسیار زیاد بودند، تالس دستگاه‌ها را با همان مبلغ توافق شده اجاره کرد و دوباره آنها را در اختیار صاحبان دستگاه‌ها و سایر افراد قرار داد و از این راه سود زیادی به دست آورد. در واقع در این معامله، یک اختیار مورد توافق قرار گرفت. تالس چون بهای اجاره را از پیش پرداخت کرده بود این اختیار را داشت که از دستگاه‌ها استفاده کند یا نکند، دقت کنید که الزام و تعهدی نداشت، صاحبان دستگاهها هم تعهد داده بودند که اگر تالس بخواهد از دستگاه‌ها استفاده کند باید با همان قیمت از قبل تعیین شده موافق باشند.

انواع اختیار معامله

· اختیار خرید : این نوع اختیار به خریدار این حق را می‌دهد که در زمان مشخص در ازای مبلغ تعیین شده مقدار مشخصی از یک دارایی را از فروشنده خریداری کند.

· اختیار فروش : این نوع اختیار به خریدار این حق را می‌دهد که در زمان مشخص در ازای مبلغ تعیین شده مقدار مشخصی از یک دارایی را به فروشنده بفروشد.

انواع سبک اعمال اختیار معامله

· اختیار معامله اروپایی: در اختیار معامله اروپایی، خریدار قبل از سررسید نمی‌تواند از اختیار خود استفاده کند.

· اختیار معامله آمریکایی : خریدار در طول زمان مشخص شده، اگر احساس کند که با استفاده از حق اختیار خود می‌تواند سود بیشتری به دست آورد، از اختیار خود استفاده می‌کند و نیاز نیست حتما زمان تعیین شده به پایان برسد.

مزایای قرارداد اختیار معامله

· زمان بخرید : با توجه به بازه زمانی در نظر گرفته شده، سرمایه‌گذار یا همان خریدار فرصت دارد که برای تصمیم‌گیری مناسب زمان بخرد.

· ریسک معامله را کاهش دهید: با پیش‌بینی اتفاقات آینده، ابهام را به حداقل رسانده و به میزان ریسک پذیرفته‌شده ارزشگذاری کنیم.

· درآمد کسب کنید: سرمایه‌گذار می‌تواند با فروش قرارداد اختیار معامله سهام، درآمد خود از سهام را تنها به بازدهی سهام و سود تقسیمی محدود نکند. فروش اختیار معامله سهام متعلق به سرمایه‌گذار یا سهامی که قصد خرید آن را دارد، یکی از ساده‌ترین راهبردهای معاملاتی است.

· با نقدینگی کمتر سود بیشتر کسب کنید: آورده اولیه خریدار همان مبلغ اختیار معامله است، اما در صورتی که خریدار سود کند، ارزش سود وی چندین برابر آورده اولیه خواهد بود و اگر ضرر کند فقط به میزان آورده اولیه زیان خواهد دید.

منظور از گروه اختیار معامله و کلاس اختیار معامله چیست؟

· گروه اختیار معامله: همۀ قراردادهای اختیار معامله خرید و فروش مبتنی بر یک سهم پایه است.

· کلاس اختیار معامله: مجموعۀ قراردادهای اختیار معاملۀ یک گروه اختیار معامله که از یک نوع (خرید یا فروش) هستند.

قرارداد اختیار معامله چه تفاوت و تشابهی با قرارداد آتی دارد؟

قراردادهای آتی و اختیار معامله، اختیار معامله چیست؟ با توجه به اینکه هر دو نوعی اهرم برای سفته بازان ایجاد می‌کنند، ابزارهای مشــابهی به شمار می‌روند.

· در قراردادهای آتی زیان بالقوه ســفته‌باز در مقایسه با سود احتمالی آن بیشتر اســت اما در اختیار معامله بدون توجه به اینکه میزان کاهش قیمت دارایی پایه چقدر اســت، ضرر خریدار به طور ثابت و برابر با مبلغ پرداختی برای خرید اختیار است.

· در قرارداد آتی طرفین متعهد به اجرای قرارداد هستند اما در قرارداد اختیار معامله، یک طرف متعهد و طرف دیگر دارای اختیار جهت اجرای قرارداد است.

نماد قرارداد اختیار معامله سهام در بورس

حرف ض+ حداکثر ۴ حرف اول نماد سهم پایه در بازار نقد + عددی سه رقمی به عنوان شمارنده

به عنوان مثال نماد قرارداد اختیار معامله شرکت ایران خودرو به صورت: ” ض+خود+۰۰۱ ” تعریف می‌شود.

شرح

حداکثر مبلغ کارمزد بر اساس ارزش معامله هر قرارداد

خرید

فروش

جمع

کارمزد کارگزاران

۰۰۰۸/۰

۰۰۰۸/۰

۰۰۱۶/۰

کارمزد بورس و فرابورس

۰

۰

۰

کارمزد سپرده گذاری

۰

۰

۰

کارمزد مدیریت فناوری

۰

۰

۰

حق نظارت سازمان

۰

۰

۰

سقف کارمزد شرکت سپرده گذاری مرکزی از محل تسویه نقدی یا فیزیکی در پایان دوره قرارداد ۰۰۵/۰ ارزش قرارداد بر حسب تسویه آخرین روز معاملاتی خواهد بود

مثال :

فرض کنید سرمایه‌گذار با پرداخت ۵۰۰۰ ریال اختیار خرید ۱۰ هزار سهم شرکت ایران خودرو با قیمت توافقی ۳۳۰۰ ریال با سررسید شش ماهه خریداری می‌کند. با رشد گروه خودرویی قیمت هرسهم خودرو در سررسید به ۴۰۰۰ ریال میرسد. در این صورت خریدار اختیار بااعمال اختیار خود مبلغ ۷۰۰۰۰۰۰=(۱۰۰۰۰*(۳۳۰۰-۴۰۰۰)) ریال سود در مقابل پرداخت ۵۰۰۰ ریال دریافت و فروشنده اختیار با دریافت مبلغ ۵۰۰۰ ریال متحمل زیان ۷۰۰۰۰۰۰ ریالی می‌شود.

آغاز معاملات اولین قراردادهای اختیار معامله ETF در بازار سرمایه

بازار مشتقه فرابورس از شنبه ۲۰ آذر، میزبان معاملات قراردادهای یک‌ساله اختیار خرید و فروش روی واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) بود؛ تا پیش از این تنها قراردادهای اختیار معامله تک سهم و با سررسیدهای شش‌ماهه در این بازار معامله میشد.

ETF سهمی با توجه به این موضوع که سبدی از دارایی تحت مدیریت افراد حرفه‌ای است و نیز واحدهای ETF در بازار از نقدشوندگی بالا و معاملات بی‌وقفه‌ای برخوردارند با داشتن مزیت‌هایی افزون بر تک سهم دارایی پایه، رویکرد جذابی برای معاملات قراردادهای اختیار به شمار می‌رود.

نکته : خرید اوراق اختیار معامله واحدهای ETF مشروط به تملک واحدهای ETF نخواهد بود و هر شخصی که کد معاملات مشتقات را داشته باشد قادر به خرید این اوراق خواهد بود، بنابراین اشخاص پس از آشنایی و کسب آموزش‌های لازم در زمینه ریسک‌های معاملات اوراق مشتقه، می‌توانند به معامله این اوراق اقدام کنند.

تفاوت قراردادهای اختیار معامله ETF و اختیار معاملات تک سهم

تفاوت اساسی قراردادهای اختیار معامله ETF و اختیار معاملات تک سهم در تفاوت‌های میان این دو دارایی پایه است و زمانی که دارایی پایه موضوع قرارداد اختیار معامله، واحدهای ETF تعیین شده باشد، نوسانات قیمتی واحدهای صندوق سرمایه‌گذاری با توجه به شرایط کلی بازار و نیز ارزش سبد دارایی تحت مدیریت صندوق مورد توجه است.

مزایای قراردادهای اختیار معامله ETF چیست؟

· نقدشوندگی بالا و معاملات بی‌وقفه

· همگرایی بیشتر بازدهی صندوق‌ها با شاخص(ابزاری برای پوشش ریسک)

· دوطرفه بودن بازار

نحوه اعمال قراردادهای اختیار معامله ETF

مطابق با رویه‌ای که در اعمال قراردادهای اختیار خرید و فروش سهام وجود داشت این قراردادها نیز به دو صورت نقدی و فیزیکی قابل اختیار معامله چیست؟ اعمال هستند.

اعمال نقدی که به شرط توافق طرفین یعنی خریدار و فروشنده قرارداد و صرفا با توجه به در سود بودن قرارداد قابل انجام است، به شکل پرداخت مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت واحدهای ETF در روز اعمال خواهد بود و تسویه فیزیکی نیز به صورت انتقال واحدهای ETF انجام اختیار معامله چیست؟ می‌شود.

نکته : این نوع قراردادها با توجه به تعهدی که برای دارنده موقعیت فروش ایجاد می‌کند، مشروط به توثیق وجه تضمین در سامانه معاملات است.

قرارداد اختیار معامله چیست؟

قرارداد اختیار معامله، قراردادی است که در آن یک طرف معامله (خریدار قرارداد) با پرداخت مبلغ معینی این اختیار را به دست می‌آورد که چنانچه تمایل داشت در تاریخ مشخصی در آینده کالای مشخصی را به قیمت مشخص با طرف دیگر قرارداد (فروشنده) معامله نماید. فروشنده قرارداد در صورت درخواست خریدار قرارداد ملزم به انجام قرارداد می‌باشد.

ویکی‌پدیا در مورد قرارداد اختیار معامله اینطور نوشته است:

قرارداد اختیار معامله یا آپشن (option)، (به انگلیسی: call option) قراردادی است، بین خریدار و فروشنده، به‌نحوی که خریدار از فروشنده اختیار معامله، حق خرید یا فروش یک دارایی را در یک قیمت معین، خریداری می‌کند. در اینجا نیز همانند تمام قراردادها، هر طرف، امتیازی را به طرف مقابل اعطاء می‌کند، خریدار به فروشنده مبلغی تحت عنوان حق شرط پرداخت می‌کند، که در واقع همان قیمت اختیار معامله می‌باشد. فروشنده نیز حق خرید یا فروش دارایی مذکور را، در یک قیمت معین، به خریدار اعطاء می‌نماید.

بنابراین براساس این قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند که در آینده معامله‌ای انجام دهند. در این معامله خریدار اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ معینی، حق خرید یا فروش دارایی مندرج در قرارداد را در زمانی مشخصی با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده است، به دست می‌آورد.

از طرف دیگر، فروشندة قرارداد اختیار معامله، در مقابل اعطای این حق به خریدار با دریافت مبلغ معینی هنگام عقد قرارداد، براساس مفاد قرارداد، آمادة فروش دارایی مذکور است.

چنان‌که از تعریف قرارداد اختیار معامله پیداست، دارنده قرارداد (خریدار) در اعمال حق خود مختار است و به عبارت دیگر هیچ تعهد و الزامی ندارد و در صورت صرف‌نظر وی از اجرای قرارداد، مبلغی را که در ازای این حق، پرداخته است از دست می‌دهد. از طرف دیگر فروشنده در صورت خواست خریدار، مجبور به اجرای قرارداد است.

دانلود رایگان فایل آموزش قرارداد اختیار معامله

شرکت بورس کالای ایران یک فایل آموزشی برای افزایش اطلاعات علاقه‌مندان به قرارداد اختیار معامله منتشر کرده است.

سرفصل‌های این فایل:

• اختیار معامله چیست؟
• انواع اختیار معامله کدام است؟
• انواع احتیار معامله از نظر سبک اعمال
• انواع قراردادهای اختیار معامله کالایی
• حد سود و زیاد برای طرفین معامله
• خروج از بازار
• وضعیت اختیار معامله از لحاظ بازدهی
• قیمت اختیار معامله
• فواصل قیمت اعمال
• تابلو معاملاتی اختیار معامله
• مشخصات قرارداد
• فرایندهای اجرایی اختیار معامله

مزایای قراردادهای اختیار معامله چیست؟

1 – اهرم مالی

قراردادهای اختیار معامله این فرصت را برای سرمایه گذاران فراهم می کنند که یک وضعیت را با نقدینگی کمتری مدیریت کنند به عبارت دیگر این ویژگی باعث می شود سود یا زیان معاملات در یک دوره زمانی نسبت به آورده مشتری – قیمت اختیار پرداخت شده توسط خریدار (دریافت شده توسط فروشنده) چند برابر باشد.
برای روشن شدن موضوع مثالی را مطرح می کنیم؛ فرض کنید سرمایه گذار با پرداخت 5000 ریال اختیار خرید 10 هزار سهم شرکت ایران خودرو با قیمت توافقی 3300 ریال با سررسید شش ماهه خریداری می کند .

با رشد گروه خودرویی فرض کنید قیمت هر سهم ایران خودرو در سررسید به 4000 ریال رسیده است .
در اختیار معامله چیست؟ این صورت خریدار اختیار با اعمال اختیار خود مبلغ 7000000=(10000*(3300-4000) ریال سود در مقابل پرداخت 5000 ریال دریافت می کند و فروشنده اختیار با دریافت مبلغ 5000 ریال متحمل زیان 7000000 ریالی می شود.

2 – کاهش ریسک

با خرید قرارداد اختیار معامله یک دارایی پایه به جای خود دارایی پایه ، ریسک بالقوه سرمایه گذاری کاهش می یابد و زیان معامله محدود به هزینه ای است که برای خرید اختیار معامله پرداخت می شود . در واقع از قراردادهای اختیار معامله به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک استفاده می شود که به سرمایه گذار اجازه می دهد تا ریسک خود را در مقابل نوسانات نامطلوب قیمت پوشش دهد .

3 – کسب درآمد

سرمایه گذار می تواند با فروش قرارداد اختیار معامله سهام ، درآمد خود از سهام را تنها به بازدهی سهام و سود تقسیمی محدود نکند.
فروش اختیار معامله سهام متعلق به سرمایه گذار یا سهامی که قصد خرید آن را دارد ، یکی از ساده ترین راهبردهای معاملاتی است.

4 – کسب سود از نوسان قیمت سهم

با استفاده از اختیار معامله ، شخص می تواند بدون در اختیار داشتن سهم پایه ، از نوسان قیمت آن منتفع شود.

5 – استفاده از مزیت زمانی جهت تصمیمات آتی

معامله قرارداد های اختیار معامله به سرمایه گذار امکان می دهد با پرداخت درصدی از قیمت سهم ، جریان نقدی خرید یا فروش خود را ثابت کند و در زمان باقی مانده تا سررسید ، تصمیم مناسب را بگیرد.

6 – متنوع سازی سبد سرمایه گذاری

وجود اختیار معامله در سبد سرمایه گذاری به عنوان یک دارایی مشتقه ، امکان متنوع سازی سبد را به سرمایه گذار می دهد.

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

اوراق اختیار فروش تبعی و اوراق اختیار معامله چیست؟

آپشن‌ها (اوراق اختیار معامله) نوعی از اوراق مشتقه هستند که، در بازارهای مالی مورد داد و ستد قرار می‌گیرند. هدف از انتشار و معامله این اوراق، کنترل و کاهش ریسک سرمایه گذاری است. آپشن‌ها این حق را به دارنده آن می‌دهند که خرید و فروش یک دارایی را در یک تاریخ مشخص و با قیمت مشخص انجام شود. همانطور که ذکر شد دارنده آپشن مختار است که در سررسید ( یا تا سررسید) یک دارایی را بخرد یا بفروشد و اجبار و تعهدی در این زمینه ندارد ولی در صورت درخواست دارنده اختیار معامله، ناشر موظف و متعهد به خرید یا فروش به نرخ اعمال می‌باشد.

انواع اوراق اختیار معامله

اوراق اختیار معامله، به اوراق اختیار خرید (call option) و اوراق اختیار فروش (put option) تقسیم می‌شوند. اوراق اختیار خرید، به دارنده آن این اختیار و اجازه را می‌دهد تا در یک تاریخ معین (یا تا تاریخ معین) یک دارایی را به قیمت مشخص از ناشر اختیار خرید، خریداری کند. اوراق اختیار فروش به دارنده آن این اجازه و اختیار را می‌دهد تا در یک تاریخ معین (یا تا تاریخ معین) یک دارایی را به قیمت مشخص به ناشر اختیار فروش، بفروشد.

تاریخ اعمال (expiration date) اوراق اختیار معامله

تاریخ سررسید اوراق اختیار معامله را تاریخ اعمال می‌گویند.

قیمت اعمال (exercise price) اوراق اختیار معامله

قیمتی که برای خرید یا فروش دارایی پایه اوراق اختیار معامله در تاریخ سررسید مشخص می‌شود، قیمت اعمال می‌گویند.

دارایی پایه(Underlying Asset)

اوراق اختیار معامله می‌تواند بر روی دارایی‌های مختلف تعریف و منتشر گردد. همانطور که گفته شد اوراق اختیار معامله نوعی اوراق مشتقه می‌باشد. به این دلیل به این اوراق مشتقه می گویند که هویت خود را از یک دارایی دیگر می‌گیرند. به دارایی اصلی که اختیار معامله بر روی آن تعریف می‌شود دارایی پایه می‌گویند. دارایی پایه می‌تواند یک کالا مانند شمش فولاد، یک محصول کشاورزی مانند گندم یا یک دارایی مالی مانند سهام یک شرکت یا حتی یک شاخص خاص باشد.

اعمال اوراق اختیار معامله (exercise)

چنانچه دارنده اوراق اختیار معامله تصمیم بگیرد از اختیار خود استفاده کند و دارایی پایه را به قیمت اعمال بخرد یا بفروشد اصطلاحا گفته می‌شود اوراق اختیار اعمال شده است.

اوراق اختیار معامله آمریکایی و اروپایی چیست؟

جهت اعمال اوراق اختیار معامله دو روش متفاوت وجود دارد . چنانچه دارنده اوراق فقط در تاریخ سررسید اجازه اعمال داشته باشد اصطلاحا به این مدل ، اوراق اختیار معامله اروپایی گفته می شود. در روش دیگه دارنده اوراق اجازه و اختیار دارد تا تاریخ سررسید ( در یک بازه نه صرفا در یک روز مشخص) هر زمان اراده کند اوراق را اعمال کند به این نوع اصطلاحا اوراق اختیار معامله آمریکایی گفته می شود.

هدف از انتشار و معامله اوراق اختیار معامله

فلسفه وجودی آپشن‌ها، کنترل ریسک تولیدکنندگان و فروشندگان کالا است ولی این اوراق صرفا بر روی دارایی‌های فیزیکی و صرفا توسط تولیدکنندگان و فروشندگان کالا مورد داد و ستد قرار نمی‌گیرد، بلکه طیف وسیعی از سرمایه گذاران و معامله گران این اوراق را با هدف کنترل ریسک یا کسب سود از طریق نوسان قیمت‌ها مورد معامله قرار میدهند. بعلاوه این اوراق هم بر روی کالاهای فیزیکی هم روی دارایی های مالی مانند سهام و شاخص‌های بورس منتشر می‌گردد.

اوراق اختیار فروش تبعی

بر اساس تعاریفی که ارائه شد؛ اوراق اختیار فروش تبعی که در بازار بورس ایران منتشر می‌گردد نوعی از اختیار فروش اروپایی است. برخی از ویژگی‌های این اوراق عبارتند از:

• تنها کسانی می توانند این اوراق را بخرند که سهامدار شرکت باشند.
• امکان فروش اوراق تبعی تا سررسید وجود ندارد.
• سقف خرید این اوراق توسط هر شخص در اطلاعیه عرضه این اوراق مشخص می گردد.
• هر شخص به میزانی که این اوراق را می خرد باید سهام شرکت را داشته باشد.
• چنانچه تا قبل از سررسید اوراق اختیار فروش تبعی، شخصی سهام خود را بفروشد و مجددا بخرد امکان استفاده از اوراق تبعی را نخواهد داشت.

با توجه به شرایط بالا، مشخصا انتشار این اوراق با هدف اطمینان دهی به سهامداران خرد، در جهت حداقل سودآوری، همچنین تشویق فرهنگ سهامداری می‌باشد.

نحوه اعمال و تسویه اوراق اختیار فروش تبعی

قبل از انتشار این اوراق، در اطلاعیه ای بنام اطلاعیه عرضه اوراق اختیار فروش تبعی اطلاعات لازم در مورد این اوراق شامل نماد معاملاتی، دارایی پایه، تاریخ سررسید، قیمت اعمال، سقف خرید هر شخص حقیقی و حقوقی، تاریخ سررسید، حجم کل عرضه اوراق، ناشر، دوره معاملاتی، دامنه نوسان، حداقل حجم هر سفارش خرید و نحوه تسویه و اعمال این اوراق مشخص می‌‍گردد.

عموما تسویه این اوراق به سه صورت می تواند باشد:

الف: تسویه نقدی: در این روش چنانچه دارنده اوراق از اختیار فروش خود در تاریخ سررسید استفاده کند ناشر به قیمت اعمال که در اطلاعیه این اوراق مشخص شده، وجه نقد بحساب دارنده واریز می‌کند و سهام او را خریداری می‌کند.

ب: تسویه مابتفاوت قیمت روز و قیمت اعمال : در این روش، ناشر سهام را خریداری نمی‌کند؛ بلکه به اندازه مابه التفاوت قیمت اعمال و قیمت دارایی پایه در تاریخ سررسید بحساب دارنده اوراق واریز می‌کند.

ج: تسویه مابتفاوت از طریق واگذاری دارایی پایه: در این روش که کمتر کاربرد دارد در تاریخ سررسید ناشر به اندازه مابتفاوت قیمت اعمال و قیمت روز دارایی پایه، دارایی پایه به دارنده اوراق واگذار می کند.

ارزش اوراق اختیار فروش تبعی

باید توجه داشت که این اوراق، حداقل بازدهی را برای دارنده آن تضمین می کند ولی خرید آن به هر قیمتی توجیه ندارد.

بازده خرید این اوراق به شرح زیر است:

(مبلغ پرداختی بابت خرید سهام و اوراق فروش تبعی) / (مبلغ پرداختی بابت خرید سهام و اوراق فروش تبعی- مبلغ دریافتی بابت اعمال اوراق فروش تبعی)= بازده

بنابراین هرچقدر نرخ خرید این اوراق افزایش یابد بازده حاصل از معامله کمتر شده و از یک نرخ بالاتر حتی وجوهی برای خرید وجود ندارد.

مثالی از اوراق اختیار فروش تبعی

در 7 اردیبهشت 1400، صندوق بازارگردانی هلدینگ خلیج فارس اقدام به انتشار اوراق اختیار فروش تبعی، بر روی سهام شرکت پتروشیمی نوری نمود. در اینجا، صندوق بازارگردانی، ناشر و سهام شرکت پتروشیمی نوری، دارایی پایه می‌باشد.

شرایط این عرضه بشرح زیر می باشد:

همانطور که مشخص است تاریخ سررسید اوراق 15 اردیبهشت سال 1401 و قیمت اعمال 73761 ریال می‌باشد. سهامداران این شرکت، می‌توانند تا سقف 30 هزار ورقه از این اوراق را خریداری کنند. در تاریخ انتشار این اوراق، قیمت سهام اختیار معامله چیست؟ شرکت پتروشیمی نوری حدود 60.000 ریال بوده است. چنانچه شخصی این اوراق را خریداری کند و تا تاریخ سررسید نگهداری کند، در تاریخ مذکور دو حالت وجود دارد، چنانچه در 15 اردیبهشت 1401 قیمت هر سهم شرکت پتروشیمی نوری کمتر از 73761 ریال باشد، دارنده این اوراق می‌تواند اوراق اختیار فروش را اعمال کرده و سهام خود را به نرخ 73761 به صندوق بازارگردانی خلیج فارس بفروشد. چنانچه قیمت هر سهم پتروشیمی نوری در تاریخ فوق بیشتر از 73761 باشد قاعدتا دارنده اوراق اختیار فروش، سهام خود را می‌تواند به قیمت بازار بفروشد و نیازی به اعمال این اوراق نیست و خود اختیار معامله چیست؟ بخود این اوراق باطل می‌گردد. اولین معامله این اوراق در تاریخ 8 اردیبهشت به نرخ 121 ریال صورت گرفت. چنانچه شخص سهام این شرکت را در تاریخ مذکور به نرخ 60.000 ریال خریداری کند و اوراق اختیار فروش را نیز به نرخ 121 ریال خریداری کند، حداقل بازدهی این شخص اختیار معامله چیست؟ به ازای هر سهم تا تاریخ سررسید (15 اردیبهشت 1401) برابر است با 22.6 درصد است.

0.226= (60000+121 ) / (60000-121-73761) = بازده

برای سادگی محاسبات کارمزدهای معاملاتی را در نظر نگرفتیم. در عمل با منظور کردن کارمزدهای خرید و فروش، بازده کمی کمتر از 22.6 درصد خواهد بود. در واقع اختیار معامله چیست؟ با پرداخت 121 ریال به ازای هر سهم می‌توان بازده حدود 22 درصدی را بیمه کرد. چنانچه در سررسید قیمت هر سهم نوری بیشتر از 73761 ریال باشد بازده شخص بیشتر از 22 درصد خواهد بود.

قرار داد اختیار معامله چیست ؟

بازار اختیار معامله یک بازار متفاوت برای سرمایه گذاری است.اختیار معامله چیست؟

با وجود نوسانات بازار و تورم موجود برای حفظ پول باید با دانش کافی وارد بازار های مالی شد.

دراین مقاله به توضیح بیشتر درباره قرارداد اختیار معامله پرداختیم،پس با ما همراه باشید.

قرارداد اختیار معامله چیست؟

اختیار معامله (option) اختیار خرید یا فروش، دارایی پایه موضوع قرارداد را در قیمت ثابت در زمان مشخصی در آینده به دارنده آن می‌دهد.

اختیاری بودن خرید وفروش در این بازار از بزرگترین مزایای آن است.

در این قرارداد به خریدار آن، اختیار و نه اجبار خرید یا فروش یک دارایی معین را در قیمت تعیین شده تا یک‌زمان مشخص اعطا می‌کند.

از سوی دیگر فروشنده اختیار معامله اجبار دارد که تا پیش از انقضای مهلت آن، هر زمان که خریدار تمایل به اجرای قرارداد دارد.

مفاد قرارداد را اجرا کرده و دارایی معین شده را در قیمت تعیین شده معامله کند.

فواید قرارداد اختیار معامله

مزایای کاربرد قراردادهای اختیار معامله می توان در چهار دسته تقسیم کرد

1. کارایی و کارآمدی هزینه ها (cost efficiency) را افزایش میدهند
2. میتوانند ریسک کمتری نسبت به «سهام» داشته باشند
3. معاملات آن ها درصد بازده بالقوه بالاتری را بوجود می آورند
4. ارائه استراتژی های متفاوت معاملاتی

انواع قرارداد اختیار معامله:

ما دو نوع قرارداد اختیار معامله داریم: اختیار خرید(call) و اختیار فروش(put). در زیر هر کدام از آنها را توضیح خواهیم داد.

اختیار خرید عبارت است از حقی برای خرید یک دارائی در یک قیمت معین. اختیار معامله در مورد دارائیهای مختلفی انجام می شود.

خرید یعنی این که شما سهامی را بخرید. قرارد خرید را آپشن Call نیز می گویند.

تاریخ انقضای این آپشن ها می تواند از یک ماه تا یک سال تغییر کند.

اختیار فروش نیز حقی است برای فروش یک دارایی مانند سهام در قیمت معین در تاریخ معین.

اختیار معامله آمریکایی در هر زمانی از طول دوره خود قابل اعمال است ولی اختیار معامله اروپایی فقط در تاریخ انقضاء قابل اعمال است.

به زوردی درباره تفاوت اختیار معامله امریکایی و اروپایی مطلب جدید در سایت قرار میگیرد.

قرارداد اختیار خرید (call)

با توجه به بازار، ممکن است فردی یک آپشن Call را خریداری کرده یا بفروشد.

اگر آپشن Call خریداری شود یعنی خریدار این حق را دارد که سهام مربوطه را به قیمت اعمال تا تاریخ انقضا خریداری نماید.

مبلغ آپشن(مبلغ قرارداد خرید) حداکثر ریسکی است که یک خریدار Call متحمل می‌شود.

زمانی که قیمت سهام مربوطه به یک آپشن Call، بالاتر از قیمت اعمال می‌رسد، این آپشن سود ایجاد می‌نماید.

مثال از قرارداد اختیار خرید

مثلا شما 10 هزار تومان می دهید و 100 سهم را طبق قرارداد خرید می خرید .

تا شش ماه آینده می توانید هر موقع که خواستید این سهام را بخرید و متعلق به خود کنید.

در واقع شما در اینجا ریسک می کنید تا سودی را برای خود کسب کنید.

شما فکر می کنید که تا شش ماه دیگر قیمت این سهم از 2000 تومان بیشتر خواهد شد.

اگر با تمام شدن انقضای قرارداد، قیمت سهم کمتر از 2000 تومان باشد شما دیگر قرارداد را به اجرا نخواهید گذاشت.

چون اگر آن را به اجرا بگذارید یعنی باید 100 سهمی که قیمتی کمتر از 2000 تومان دارند.

با قیمت توافقی 2000 تومانی قرارداد بخرید و در این میان ضرر کنید.

اما اگر قیمت سهم به بالاتر از 2000 تومان برسد شما با به اجرا گذاشتن آن، سود خوبی بدست خواهید آورد.

فرض کنید که قیمت سهم به 2400 تومان برسد.

آن گاه شما می توانید طبق قرارداد خرید، این سهم را با قیمت توافقی 2000 تومان بخرید و به ازای هر سهم 400 تومان سود کنید.

از آنجا که برای هر سهم 100 تومان حق قرارداد پرداخته اید پس به طور کلی 300 تومان سود خالص به ازای هر سهم به شما تعلق گرفته است.

اگر این عدد را در 100 ضرب کنید آن گاه 30 هزار تومان سود خالص نصیب شما شده است.

(اگر بلافاصله سهم خود را در بازار بفروشید این مقدار سود خواهید کرد)

قرارداد اختیار فروش(put)

اختیار فروش یا آپشنهای Put این حق را به خریدار می‌دهد که سهم مربوطه را با قیمت اعمال و تا سومین جمعه از ماه انقضا به فروش برساند.

تاریخ انقضا می‌تواند از یک ماه تا بیش از یک سال تغییر کند.

این قرارداد مربوط به فروش است و بنابراین سود در پایین آمدن قیمت است.

مثال قرارداد اختیار فروش (put)

به عنوان مثال فرض کنید قیمت سهم شرکت در تاریخ انقضا 800 تومان باشد.

سرمایه ‌گذار می‌تواند بر اساس قرارداد 100 سهم را با این قیمت بخرد و با قیمت 1000 تومان توافقی در قرارداد بفروشد و 20 هزار تومان سود به دست آورد.

اگر سرمایه ‌گذاری اولیه برای خرید قرارداد فروش را از این مبلغ کم کنیم آن گاه سود خالص سرمایه‌گذار 15 هزار تومان خواهد بود.

در این نوع قرارداد نیز مانند قرارداد خرید هیچ تضمینی برای سود وجود ندارد.

اگر قیمت سهم در زمان انقضا، بیشتر از 1000 تومان باشد.

قرارداد اختیار فروش ارزش ندارد چون شما باید سهمی که قیمت بالاتر از 1000 تومان دارد را با قیمت 1000 تومان بفروشید و این یعنی ضرر.

برای اطلاعات بیشتر درباره گرفتن کدمعاملاتی در بازار اختیار این مقاله را مطالعه کنید.

کلام آخر:

همان گونه که دیدید قرارداد اختیار معامله می تواند فواید زیادی داشته باشد و کسانی که تجربه کافی در بازارهای سرمایه مانند بازار بورس دارند می توانند سود خوبی از این نوع قراردادها کسب کنند.